Ερωτόκριτος

«μόνον εσέ, Ρωτόκριτε»

ένας εικαστικός διάλογος με το έργο του Βιτσέντζου Κορνάρου

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΤΕΛΛΟΓΛΕΙΟ ΙΔΡΥΜΑ ΤΕΧΝΩΝ

ΕΓΚΑΙΝΙΑ: ΤΕΤΑΡΤΗ 29 ΑΠΡΙΛΙΟΥ, ώρα 19.30

ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ: Τμήμα Φιλολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης / Τομέας Μεσαιωνικών και Νεοελληνικών Σπουδών

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Ίρις Κρητικού

Κιανείς δεν την εκάτεχε τη σγουραφιάν εκείνη,

          γιατί από του Pωτόκριτου τα ίδια χέρια εγίνη.

Το Τμήμα Φιλολογίας οργανώνει εικαστική έκθεση με τίτλο «Μόνον εσέ, Ρωτόκριτε: ένας εικαστικός διάλογος με το έργο του Βιτσέντζου Κορνάρου», με τη συμμετοχή 48 καλλιτεχνών σε επιμέλεια της ιστορικού τέχνης Ίριδας Κρητικού. Η έκθεση θα φιλοξενηθεί στο Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών ΑΠΘ από τις 29/4 έως τις 15/6/2015. Στην έκθεση συμπράττει το Εργαστήριο Χαρακτικής του Τμήματος Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών του ΑΠΘ, με έργα 20 σπουδαστών σε επιμέλεια του καθηγητή Χαρακτικής Μανόλη Γιανναδάκη.

Ο Ερωτόκριτος είναι ένα έμμετρο μυθιστόρημα, μια «μυθιστορία», γραμμένη στην Κρήτη την εποχή της Βενετοκρατίας. Χρονολογείται στις αρχές του 17^ου αιώνα, και μέχρι το 1713, που τυπώθηκε για πρώτη φορά, κυκλοφορούσε σε χειρόγραφα. Έχει έκταση περίπου 10.000 στίχους και είναι γραμμένος στο δημοφιλές ομοιοκατάληκτο δεκαπεντασύλλαβο δίστιχο της νεοελληνικής παράδοσης. Ο ποιητής του ήταν ένας μορφωμένος άνθρωπος, με γνώσεις, μεταξύ άλλων, ρητορικής και ποιητικής. Πήρε την υπόθεση από μια ιταλική διασκευή μιας γαλλικής ιπποτικής μυθιστορίας, του 15ου αιώνα, και τη μεταμόρφωσε σε ένα θερμό ποιητικό δημιούργημα, με δραματικές και συγκινητικές σκηνές, μετρικά άψογους στίχους, μια καταπληκτική ποικιλία από σχήματα λόγου, και πρωταγωνιστικούς χαρακτήρες που κερδίζουν, ανάλογα με τις περιστάσεις, το θαυμασμό, τη συμπάθεια και την αγάπη μας. Η αφήγηση στον Ερωτόκριτο εναλλάσσεται με εκτεταμένους διαλόγους μεταξύ των προσώπων, κάτι που έχει διευκολύνει τις πολυάριθμες διασκευές του έργου για το θέατρο, σε πρόζα ή με μελοποίηση.

Η δράση τοποθετείται στην Αθήνα, στους «περαζόμενους καιρούς», σ’ έναν α-χρονικό ελληνικό κόσμο με στοιχεία που παραπέμπουν σε διάφορες σημαντικές εποχές του ελληνικού παρελθόντος. Ο ποιητής αφηγείται την άδολη αγάπη της Αρετούσας, της κόρης του βασιλιά, με το Ρωτόκριτο, το γιο ενός συμβούλου του πατέρα της, αγάπη που θα έμενε καταδικασμένη από τις κοινωνικές συμβάσεις, αν ο νέος δεν επέστρεφε από την εξορία για να πολεμήσει και να νικήσει ηρωικά τον εχθρό που απειλούσε το βασίλειο, και αν η κοπέλα δεν ήταν εξοπλισμένη με υπομονή και ελπίδα τα πέντε χρόνια που τον περίμενε, φυλακισμένη από τον πατέρα της για την άρνησή της να δεχτεί μια πρόταση γάμου με το βασιλόπουλο του Βυζαντίου. Το έργο είναι χωρισμένο σε πέντε μέρη, στα οποία κυριαρχεί εναλλάξ το ερωτικό και το πολεμικό στοιχείο, αν και ο έρωτας βρίσκεται συνεχώς πίσω από όλη τη δράση των προσώπων.

Ο Ερωτόκριτος του Βιτσέντζου Κορνάρου, που ζωγραφίζει, καθώς σημειώνει ο Σεφέρης, «και τις ρίζες και το λουλούδι μαζί» των μικρών πραγμάτων του τόπου, σέρνει τις μνήμες και τα αρώματα της Κρήτης ολόκληρης. Και ασφαλώς δεν είναι τυχαίο που αγαπήθηκε τόσο από τους ζωγράφους της γενιάς του ’30, υπέρμαχους της ελληνικής πρωτογένειας στην τέχνη: ο Θεόφιλος, ο Μποστ και ο Ευγένιος Σπαθάρης, ο Γιάννης Τσαρούχης και ο Νίκος Εγγονόπουλος ζωγράφισαν την ένδοξη αγάπη του Ερωτόκριτου, εμφυσώντας της μια καινούρια νεότητα.

Με την ίδια λαχτάρα καταπιάστηκαν τώρα μαζί του οι 50 σημαντικοί αλλά και νεότεροι συμμετέχοντες καλλιτέχνες. Εξερευνώντας την αιώνια αγάπη και τους φραγμούς, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο ο Ερωτόκριτος και η Αρετούσα, προσμένοντας ο ένας τον άλλον, επιχειρούν να ανακαλύψουν τον εαυτό τους. Ζωγραφίζοντας τη χλωρή κρητική φύση και το αμάθητο άγουρο που με τρόπο ανιδιοτελή ανακαλύπτει τον έρωτα και εξ αυτού, αναπόφευκτα, την οδύνη. Την ορμητική γενναιότητα της τροπαιούχου νεότητας που, συγκρουόμενη με τη φρόνηση, θριαμβεύει.

20 + 1 εικαστικές προσεγγίσεις για τον Ερωτόκριτο

O Ερωτόκριτος, με το πλήθος των περιγραφών και των συμβολισμών που ξεδιπλώνονται στους στίχους του, αποτέλεσε την αφετηρία για είκοσι σπουδαστές και σπουδάστριες στο Εργαστήριο Χαρακτικής του Τμήματος Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών της Σχολής Καλών Τεχνών του Α.Π.Θ. να προσεγγίσουν τον ποιητικό λόγο, για να φιλοτεχνήσουν με τον εικαστικό τους λόγο το έργο, με ζητούμενο την Τέχνη. Αφού περιδιάβασαν τους στίχους του Βιτσέντζου Κορνάρου, μαζί με τον καθηγητή τους Μανόλη Γιανναδάκη, τους απασχόλησαν, εκτός της ποιητικής του έργου, ζητήματα όπως η έρευνα για εκδόσεις του με εικόνες από τα τυπογραφεία της Βενετίας αλλά και μεταγενέστερες, το ιστορικό πλαίσιο παράλληλα με την τέχνη της Αναγέννησης, ο μανιερισμός στο ύφος του έργου, οι υπαινιγμοί και η λειτουργία των αρχαίων μύθων, η προφορική παράδοση του Ερωτόκριτου καθώς και η μουσικότητα των μελοποιημένων στίχων μέσα στο πέρασμα του χρόνου. Το έργο θίγει θέματα που είναι διαχρονικά και κυρίαρχα, όπως η αίσθηση των ανθρώπινων σχέσεων και του φυσικού κόσμου, ο αγώνας για την υπέρβαση των στεγανών που αφορούσαν τη θέση της γυναίκας, η προσπάθεια για την κατάκτηση της ομορφιάς και της υψηλής φρόνησης.

Τα έργα των Ζωής  Αντωνιάδη, Μιχάλη Βαφόπουλου, Μπόρις Γεωργιτσέλη Έλενας Ζέππου, Κυριάκου Θεοχάρους, Δώρας Κουρτέσα, Μάριον Ιγγλέση, Σωτηρίας Καλλία, Θανάση Καφετζή (Τμήμα Κινηματογράφου ΑΠΘ), Δέσποινας Ματζάρη, Δημοσθένη Μπογιατζή, Ανθούλας  Μπουρνά, Ελένης Νικολακοπούλου, Ιωάννας Παπαδημητρίου, Ισιδώρας Παπαδούλη, Πόλυς Σχοινά, Ιωάννας Ταϊγανίδου, Αυγής Τόπακα, Κατερίνας Τσίτσελα και Ελένης Χατζηνεοφύτου, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο επαναπροσδιορίζουν παραστατικά ή αφαιρετικά το έργο του Κορνάρου, με τη χρήση των χαράξεων και των εκτυπώσεων, τόσο με παραδοσιακές καλλιτεχνικές μεθόδους όσο και με ηλεκτρονικές εκτυπώσεις, ακόμη και με την κινούμενη εικόνα.

ΜΑΝΟΛΗΣ ΓΙΑΝΝΑΔΑΚΗΣ